گزارش دومین شب به یادماندنی با فعالان حوزه کتاب
در ۲۶ مین شب سرد زمستان برای بار دوم با فعالان حوزه کتاب از نقاط مختلف ایران به صورت مجازی دور هم جمع شدیم و پای صحبت ۷ نفر از فعالان این حوزه نشستیم. از تجربیاتشان شنیدیم، از شیرینی‌های مسیرشان لذت بردیم و سختی‌ها را عمیقا درک کردیم. این تجربه‌ها که هرکدام نشانی از امید و روشنی مسیر خواندن در ایران هستند در ادامه به صورت خلاصه آمده اند.
تبدیل کتاب ها به آثار هنری
«هرکتاب یک اثر هنری است»این جمله از پیام‌های خانم زهرا آبسوران بود. مربی پیشکسوت کانون پرورش فکری از ارومیه. ایشان بیش از ۲۵ سال است که در حوزه کودک و نوجوان فعالیت می‌کند. ایشان به واسطه تحصیل در رشته هنر هر کتاب را منبعی از ظرفیت‌های هنری می بیند. طی این سال‌ها کودکان و بزرگسالان بسیاری به عنوان شرکت کننده و همراه در فعالیت‌های کتابخانه ایشان حضور داشتند و باشگاه های کتابخوانی متعددی را شکل داده اند.
خانم آبسوران دستاورد سال‌ها کار در حوزه کتاب کودک را اینطور توصیف کردند:
«سال‌های اولیه کارم در واقع کتاب رو به شیوه‌های خیلی ساده با بچه‌ها کار میکردم ولی بعد ازچند سال به این نقطه رسیدم که برای اینکه بچه‌های بیشتری رو به کتابخوانی علاقمند بکنم باید شیوه‌ای اختصاصی خودم داشته باشم همون طور که عرض کردم تخصص خود من هنره اومدم هنر را چاشنی کردم. از هر کتابی که قرار بود با بچه ها بلند خوانی کنیم نکته ای در می آوردیم که میتونست بیاد بزرگتر بشه یعنی از شیوه های خلاقانه درون هر کتاب استفاده میکردم و با هنر در هم می آمیختم. به عنوان مثال کتاب من و یک گلدان خالی از خانم مرجان فولادوند را خواندم که کتابی کوچک اما پرمحتواست و خیلی خوشم اومد بعد گفتم خب این کتاب کوچیک رو بخوام چیکارش کنم اومدم صفحات این کتاب رو بزرگترش کردم روی تخته سیاه نقاشیش کردم طوری که ثابت بمونه و سالیان سال با خودم ببرم و بیارم ، نقاشی آن را در ابعاد بزرگ کشیدم و با خودم می بردم و روی سه پایه می گذاشتم و کتاب را کنارش قرار می دادم و با این ها کار می کردم.متناسب با محتوای کتاب هدایایی برای بچه ها آماده می کردم مثلا گلدان پلاستیکی و تخم گل بهشان می دادم و…»
ایشان همچنین پیشنهادی برای کتاب فروش‌ها داشتند که علاوه بر جلسه با نویسندگان جلساتی با مروجان کتاب داشته باشند و ببیند که آنها چطور می‌توانند بر فروش کتاب‌هایشان موثر باشند.
اتفاق بسیار نیکوی دیگری که این بانوی فعال حوزه کتاب رقم زدند ساخت موزه کتابی ثبت شده در شهر ارومیه است که سالانه میزبان بیش از ۴۰۰۰ کودک است.
تلفیق بازی‌های رومیزی با کتاب در مدارس
خانم مختاری فرد بانویی فعال در حوزه فرهنگ و کتاب هستند و در حال حاضر در یکی از مدارس بنام تهران مشغول به کار هستند.
محل کار ایشان شاید رویای بسیاری از کتابدارها باشد، مدرسه ای دوستدار کتاب با یک کتابخانه بزرگ و تعداد بسیار زیادی کتاب. اما همه چیز به این جذابیت نبود. معضل جدی ایشان پاکسازی مخزن کتاب از کتاب‌های بسیار قدیمی، کهنه و بی استفاده بود. کتاب‌های کتابخانه وجین شدند، ۴۰۰۰ کتاب از کتابخانه خارج شد و تاکنون ۵۰۰ کتاب جدید با دقت و جزئی‌نگری انتخاب و به کتابخانه وارد شده است.
در مسیر کتابخوان کردن بچه‌های این مدرسه چند چالش جدی روبروی ایشان بود:
- بسیاری از افراد این هزینه‌ها را بیهوده می‌دانستند
- هیچ ساعت اختصاصی برای کتابخوانی وجود نداشت و تنها ۱۵ دقیقه‌های زنگ تفریح و ۳۰ دقیقه‌های نهار و نماز بود و
- بزرگسالان خیلی امیدوار به کتابخوان شدن نوجوانان نبودند.
اما ایشان با کمک همکارانشان نتایج دیگری را رقم زدند: در عرض ۶ ماه از ۳۹۰ دانش آموز،۲۸۰ نفر عضو کتابخانه شدند و الان ۲۵۰ نفر کتابخوان‌های مستمر هستند.
دبیران دیگر نیز در مسیر کتابخوانی بچه‌ها نقش موثری داشتند:
- با شرکت در باشگاه‌های کتابخوانی معلمان
- با قراردادن امتیازهایی مرتبط با حوزه درسی خود برای کتاب‌خوان‌ها
خانم مختاری فرد برگ برنده خود را در این کار، ارتباط موثر و خوبی می‌دانند که با نوجوانان گرفتند و شاید این ریشه در تجربه مادری ایشان برای دو نوجوانشان داشته باشد. ایشان یکی از رونق بخش ترین فعالیت‌های کتابخانه را قرار دادن بازی‌های رومیزی در کتابخانه برای بچه ها معرفی کردند. بچه‌ها به خاطر این بازی ها به کتاب خانه می آمدند و فضا برای ارتباط و گفت‌وگو و فعالیت‌های کتابی باز می‌شد.
برنامه‌های ساده، کم دردسر اما خلاقانه برای جلب توجه بچه‌ها
خانم مرضیه صادقی معلمی از اصفهان هستند که ۵ سال است در حوزه کتاب در مدارس فعال هستند. ایشان ورود باشکوهی به کتابخانه ای در زیرپله یک مدرسه با ۵۰ کتاب داشتند و ببینید که چطور کتابخوانی را بین بچه ها گسترش داده اند.
ایشان ابتدا تمامی کتاب‌ها را خوانده و سپس با ایجاد فضایی جذاب، بچه‌ها را به خواندن همان کتاب‌ها و گفت‌وگو تشویق کرده اند.
از جمله فعالیت‌های ایشان می‌توان به برگزاری جلسات کتابخوانی، چیدمان کتاب‌ها در حیاط و استفاده از کوله‌پشتی‌های پر از کتاب برای جلب توجه دانش‌آموزان اشاره کرد. او همچنین با استفاده از تکنیک‌هایی مانند نمایش قسمتی از داستان‌ها روی نیمکت‌ها و ارسال دعوتنامه شخصی برای بچه‌ها، سعی در افزایش علاقه‌مندی به کتاب داشته است.
این معلم خوش ذوق به تشویق دانش‌آموزان بدون استفاده از جوایز مادی پرداخته و طرحی پلکانی برای ارتقاء سطح مطالعه آنها طراحی کرده است. که در انتهای پلکان بچه‌ها به کتاب‌های محبوب و پرطرفدار دست پیدا می کردند.
در حال حاضر، کتابخانه مدرسه محل کار خانم صادقی به فضایی بهتر و با حدود ۱۰۰۰ تا ۱۴۰۰ کتاب تبدیل شده و فعالیت‌های مختلفی از جمله میز گفتگو و رادیو مدرسه برای معرفی کتاب‌ها و برگزاری برنامه‌های جذاب انجام می‌شود. این معلم با استفاده از رادیو، به بچه‌ها فرصت می‌دهد تا در برنامه‌ها شرکت کنند و به معرفی کتاب‌ها بپردازند. ایشان برنامه رادیو کتاب را یکی از دستاورهای مهمشان از دوره آموزشی هنر ترویج ۲ دانستند که در این روزها کودکان بسیاری برای به دست آوردن جایگاه برگزار کننده این رادیو ختم صلوات برپا می کنند.
در نهایت، او بر اهمیت ایجاد فضایی جذاب و خلاقانه برای کتابخوانی تأکید کرده و به دنبال ایجاد ارتباطی عمیق‌تر با دانش‌آموزان از طریق کتاب و داستان‌هاست.
دست به دست هم برای پررنگ شدن صنف مروجان
خانم ریحانه قاسم رشیدی، روزنامه‌نگار نام آشنا و فعال حوزه کتاب و کتابخوانی، تجربیات و نظرات خود را با صحبت درباره اهمیت کتاب و تأثیر آن بر زندگی کودکان و نوجوانان شروع کردند.ایشان از سال ۷۵ فعالیت حرفه‌ای خود را آغاز کرده و به‌خصوص در زمینه روزنامه‌نگاری کودک و نوجوان مشغول به کار بوده است.
خانم رشیدی تأکید می‌کند که کتابخوانی می‌تواند تأثیر عمیقی بر شخصیت و تفکر کودکان داشته باشد و آنها را با دنیای متفاوتی آشنا کند. او همچنین به چالش‌هایی که در زمینه ترویج کتابخوانی با آن مواجه بوده، از جمله کمبود منابع و عدم توجه به نیازهای واقعی کودکان، اشاره می‌کنند. ایشان آغاز کرونا را آغاز رهاییشان از بند مدارس دانستند و در حال حاضر با برگزاری کارگاه‌های مجازی کتابخوانی تلاش می کنند تا فضایی مناسب برای تبادل نظر بین کودکان و نوجوانان فراهم کند.
ایشان همچنین در بخشی از صحبت‌های خود ب اهمیت درآمدزایی از حوزه کتاب تأکید دارد و معتقد اند که مروجان کتاب باید به‌منظور ارتقای کیفیت کار خود، حمایت‌های مالی و صنفی دریافت کنند. خانم رشیدی به این نکته اشاره کردند که خانواده‌ها باید برای کارگاه‌های کتابخوانی هزینه کنند تا ارزش و اهمیت این فعالیت‌ها درک شود. در نهایت، او به اهمیت ایجاد ارتباط سالم و دوستی بین کودکان و نوجوانان از زمینه‌های مختلف فرهنگی و اقتصادی اشاره می‌کند و بر لزوم احترام به نظرات و تجربیات آنها تأکید می‌ورزد.
خستگی ناپذیری در کار کتاب با کودک
در ادامه پای تجربه‌های ارزشمند یک معلم بازنشسته به نام خانم زهرا خماریان نشستیم. ایشان پس از ۳۰ سال تدریس، به فعالیت‌های ترویجی و کتابخوانی در منطقه ملارد و فردیس می پردازند. خانم خماریان در سال‌های پایانی خدمت خود، با تأسیس یک کتابخانه شخصی، به ترویج فرهنگ کتابخوانی و فعالیت‌های آموزشی برای کودکان و نوجوانان مشغول شده است.
کتابخانه خانم خماریان، ۲۲۰۰ عضو جدید جذب کرده و ۱۷۸۰ نفر از آنها به طور مرتب به کتابخانه مراجعه می‌کنند. تعداد کتاب‌ها از ۳۰۰-۴۰۰ جلد به نزدیک ۲۰۰۰ جلد افزایش یافته است. تمام کارهای این کتابخانه روی دوش ایشان و چند نفری است که گاه برای کمک می‌آیند، اما خستگی برای این بانوی پرتوان بی معنی است. ایشان همچنین به برگزاری دوره‌های آموزشی برای سنین مختلف می پردازند.
ایشان نگاه بسیار واقع‌بینانه ای به فضای ترویج داشتند که دانستن نکاتشان به همه کسانی که در آغاز مسیر هستند کمک می‌کند. چالش‌های اصلی ایشان جذب نوجوانان به کتابخانه، مدیریت گروه‌های سنی مختلف و برنامه‌ریزی برای فعالیت‌های آموزشی است. با آغاز مدارس رفت و آمد نوجوانان به کتابخانه بسیار محدود می‌شود اما همچنان خردسالان و کودکان زیادی از فعالیت‌های کتابخانه استقبال می کنند که کمبود مربی برای این سن معضل دیگری است.
این معلم عزیز به رغم چالش‌ها، از کار با کودکان لذت می‌برند و آنها را منبع انرژی و امید می‌دانند. ایشان تأکید می‌کنند که این کودکان بهشان انگیزه می‌دهند و احساس می‌کند که کارش برای آینده آنها ارزشمند است.
اگر شما هم مانند خانم خماریان با چالش جذب نوجوانان به کتابخانه درگیر هستید دوره آموزشی هنر ترویج۲ را به شما پیشنهاد می دهیم.
مسئولیت ترویج کتاب با خود بچه‌ها
خانم رهبری مادری بود که راه خود را به مدارس بازکرده بود. ایشان از دوران نوجوانی کتابخوانی را به سبک زندگی خود تبدیل کردند. با والدینشان در این زمینه رقابت و رفاقت داشتند و همین روند بود که ایشان را ابتدا در حوزه فردی و بعد در حوزه ترویج شیفته کتاب ها کرد. در سه سال گذشته، ایشان به صورت جدی در ترویج کتاب فعالیت کرده ودر ۳ مدرسه فعالیت های کتاب انجام می دهند. در دوتا از این مدارس به تنهایی دیگری با دو همکار،که این همکاری را امتیاز ویژه ای می دانند. در نتیجه تلاش‌های ایشان همیار کتابخانه شدن به یک رقابت جدی بین دانش‌آموزان تبدیل شد. ایشان مسئولیت دادن به بچه‌ها در زمینه کتابخوانی یکدیگر و فعالیت های کتابخانه را عنصر بسیار موثری در کار خود دیدند. در کلاس‌های کتابخوانی خانم رهبری بچه‌ها تلاش می کنند تا کتاب‌هایی را که خوانده اند به شیوه‌های جذاب و خلاقانه ارائه دهند و مروج کتاب خود برای دیگران باشند.
ایشان در ادامه به بیان چالش‌هایی که با آنها مواجه هستند هم پرداختن؛ شامل انتخاب و معرفی کتاب‌های مناسب برای دانش‌آموزان است. ایشان به اهمیت انتخاب کتاب خوب و روش‌های خلاقانه در معرفی کتاب‌ها اشاره کرده و توضیح می‌دهند که دانش‌آموزان در این مدرسه می‌توانند کتاب‌های دلخواه خود را انتخاب کرده و به شیوه‌ای خلاقانه آنها را معرفی کنند
رسانه‌های کتاب با نقشی پررنگ در ترویج
آقای احسان عسکری مدیر مرکز رسانه شیرازه نیز در پایان این دورهمی به معرفی این مرکز و خدماتی که در حوزه کتاب ارائه می دهند پرداختند. ایشان به فعالیت‌های این مرکز در ۱۲ سال گذشته اشاره کرد و برگزاری رویدادهای کتاب را از طریق رسانه‌ها، به ویژه رسانه ملی، مورد تأکید قرار دادند. از جمله پویش‌های موفق این مرکز، می‌توان به “کتاب من زنده‌ام” و پویش‌های اخیر در حوزه کودک و نوجوان اشاره کرد که استقبال خوبی از آنها شده است. به عنوان مثال، در پویش “کتاب ده روز آشکاریا” حدود ۴۰ هزار نفر مشارکت کردند و در پویش “قهرمان من ۲” که کمتر از یک ماه پیش آغاز شده، بیش از ۵۰ هزار نفر شرکت کردند.
آقای عسکری همچنین به راه‌اندازی باشگاه‌ها و شبکه‌های کتابخوانی اشاره کرد و توضیح داد که این زیرساخت شامل بخش‌های مختلفی از جمله کتابیکا برای برگزاری رویدادهای کتابخوانی، بخش آموزشی و بخش هوش مصنوعی است که به معرفی کتاب‌های مناسب به مخاطبان کمک می‌کند.ایشان به همکاری با آموزش و پرورش برای تلفیق مطالعه درسی و غیر درسی اشاره کرد و برنامه‌هایی برای ارائه محتوای تصویری و صوتی به معلمان در کنار کتاب‌های درسی مطرح کرد.
دیدگاهتان را بنویسید