راهنمای انتخاب کتاب برای خردسالان تربیت فرزندانی شاد، کنجکاو و با اعتمادبه‌نفس
در مقاله‌های قبل به دلایل علاقه‌مندی والدین به موضوعات روان‌شناختی، خطرات پنهان کتاب‌های کودک روانشناسی محور و راهنمای انتخاب بهترین کتاب‌های کودک در این حوزه پرداختیم. در این مقاله می‌خواهیم به شما کمک کنیم تا در آغاز مسیر کتاب‌خوانی برای خردسالانتان دقیقا بدانید چه کتاب‌هایی را انتخاب کنید و چه کتاب‌هایی را کنار بگذارید. ما موضوعات روانشناسی کتاب کودک را در مسیر درست رشد و کتاب‌خوانی آن ها به شما معرفی می‌کنیم.
سنین خردسالی برای شکل‌گیری و حفظ دلبستگی ایمن سنین مهمی هستند. در این بازه زمانی خردسال ذهنیت خود را درباره خودش، دیگری و جهان شکل می‌دهند و مهم است که این ذهنیت به درستی و با امنیت شکل بگیرد. کودکان از ذهنیت‌هایی که ساخته اند استفاده می‌کنند تا رفتار بهتر و مناسب تری داشته باشند و کمتر در معرض خطر باشند.
کتابی را برای خردسال انتخاب کنید که به حسی مثبت و اطمینان‌بخش نسبت به خود، دیگری و جهان منتهی شود.
کودکانی که در سال‌های اولیه زندگی احساس امنیت و محبت می‌کنند، این پیام را دریافت می‌کنند که ارزشمند و دوست‌داشتنی هستند. این مهم پایه‌گذار خودپنداره مثبت و اعتماد به نفس آن‌ها می‌شود.کودکانی که احساس ایمنی می‌کنند، در آینده روابط سالم‌تر، اعتماد بیشتر و خودباوری بالاتری دارند.
سال‌های اول زندگی دوران شکل‌گیری اعتماد بنیادی (Basic Trust) در نظریه اریک اریکسون است. اگر نیازهای کودک به محبت، مراقبت، و ایمنی به موقع و به درستی پاسخ داده شود، کودک به این باور می‌رسد که جهان مکانی امن و قابل اعتماد است.
کودکان زمانی که احساس امنیت می‌کنند، با خیال راحت به کاوش و یادگیری درباره محیط اطراف خود می‌پردازند. این احساس ایمنی به آن‌ها اجازه می‌دهد مهارت‌های شناختی و اجتماعی خود را توسعه دهند.
5ویژگی کتاب‌های خوب خردسال
نقش والدین در آن‌ها پررنگ است.
کتاب‌هایی که در آن‌ها شخصیت‌های بالغ (مانند مادر، پدر، مادربزرگ و…) نقش مهمی در حمایت عاطفی دارند. به رابطه محکم این افراد با کودک تاکید دارد و نشان می دهد که آن‌ها کنار او و مراقب او هستند، او را در همه حال دوست دارند و اشتباهات او باعث دوست نداشتنی بودن او نمی شود.
حس اعتماد به جهان را ایجاد کند.
داستان‌هایی که نشان دهند جهان جای امنی است و افراد دیگر (خانواده، دوستان، معلم‌ها) می‌توانند حمایت‌گر باشند.
کتاب‌هایی که به کودک کمک می‌کنند اعتماد به دیگران را یاد بگیرند و بفهمند چگونه روابط مثبت بسازند. مانند داستان‌هایی که دوستی یا کمک به دیگران را نشان می‌دهند.
تشویق به بازی، شادی و آرامش
کتاب‌هایی که در آن‌ها لحظات خوش و شاد بین کودک و مراقبان نمایش داده می‌شود.
داستان‌هایی که به کودک نشان می‌دهند محبت و عشق می‌توانند در لحظات کوچک روزمره نیز وجود داشته باشند.
مثال: کتاب‌هایی که درباره بازی‌های خانوادگی، داستان‌های شبانه، یا تجربه‌های مشترک هستند.
زبان ساده و تصاویر آرام‌بخش
زبان کتاب‌ها باید ساده، گرم و عاطفی باشد تا کودک بتواند ارتباط نزدیکی با آن‌ها برقرار کند.
تصاویر کتاب باید رنگ‌ها و طراحی‌هایی داشته باشند که حس آرامش و امنیت را القا کنند، نه تصاویر تیره یا نگران‌کننده.
حس کنجاوی و جستجوگری کودک را تقویت کند.
کتاب‌های این سن باید به کودک این حس را القا کنند که می‌تواند به کاوش بپردازد و همیشه یک پایگاه امن (مثل والدین یا مراقبین) برای بازگشت دارد و همچنین جهان، محیطی جذاب و دوست‌داشتنی است که ارزش کشف کردن دارد.
نکته مهم: در این سنین فرض ما این است که همواره مراقبی در کنار کودک قرار دارد که امنیت جسمی او را تامین می‌کند برای همین تاکیدی بر غریبه‌ها و خطرات آن‌ها صورت نمی‌گیرد. همچنین ممکن است برای شما سوال باشد که آیا نباید کودک واقعیت این جهان را بشناسد؟ حتما مهم است که فرزندانمان واقعیت جهان را بشناسند. این دیدگاه که کودکان باید از همان ابتدا با واقعیت‌های سخت و ناامن جهان آشنا شوند، گرچه از نظر فلسفی ممکن است منطقی به نظر برسد، اما از منظر روانشناسی رشد و تربیت کودک چندین اشکال جدی دارد. کودکان در سال‌های ابتدایی زندگی هنوز ظرفیت ذهنی، عاطفی و شناختی لازم برای درک و پردازش این واقعیت‌های سخت را ندارند و به مرور با افزایش سن، این ظرفیت‌ها را پیدا می‌کنند و والدین متناسب با آن می‌توانند ابعاد مختلف جهان را برایشان بازگو کنند.
موضوعات تقویت کننده روحیه جستجوگری و کنجکاوی کودکان
الف) تمرکز بر طبیعت و محیط زیست
کتاب‌هایی که درباره حیوانات، گیاهان، دریاها و … هستند و کودک را با شگفتی‌های جهان آشنا می‌کنند.(ترجیحا مواردی که کودک در زندگی خود با آن‌ها مواجه می‌شود.)
این کتاب‌ها می‌توانند کودک را تشویق کنند تا به محیط اطراف خود (مثل حیاط خانه، پارک، یا آسمان شب) با دقت بیشتری نگاه کند.
ب) سوال‌برانگیز بودن داستان‌ها
کتاب‌هایی که در داستانشان سوالاتی مطرح می‌شود (مثلاً چرا آسمان آبی است؟ چرا گیاهان رشد می‌کنند؟) به کودک انگیزه می‌دهند که درباره پاسخ‌ها کنجکاوی کند.
ج) قهرمانان کوچک کاوشگر
شخصیت‌های اصلی کودکانی کنجکاو یا ماجراجو باشند که با مشکلات روبه‌رو می‌شوند و از طریق تلاش و خلاقیت راه‌حل پیدا می‌کنند.
د) تصاویر جذاب و جزییات بصری
کتاب‌هایی که تصاویر پر از جزییات دارند و باعث می‌شوند کودک در صفحات کتاب چیزهای جدید کشف کند.
مثال: تصاویری از حیوانات در زیستگاه طبیعی‌شان یا صحنه‌هایی که کودک باید دنبال شیء خاصی بگردد.
هـ) ترکیب داستان و واقعیت
کتاب‌هایی که در قالب داستان، حقایق علمی یا طبیعی را آموزش می‌دهند، جذاب و آموزشی هستند.
کتاب‌هایی که محبت، امنیت، ارتباط عاطفی و اعتماد را به تصویر می‌کشند، بهترین انتخاب‌ها برای خردسالی هستند. این کتاب‌ها نه‌تنها به رشد روانی و عاطفی کودک کمک می‌کنند، بلکه لحظات ارزشمندی از ارتباط والد و کودک را فراهم می‌کنند که پایه‌گذار یک رابطه سالم و عمیق خواهد بود. یکی از اهداف ما برای کودکانمان این است که روحیه اکتشاف در آن‌ها حفظ شود و کتاب‌هایی که حس کنجکاوی و جستجوگری را تقویت می‌کنند، می تواند مسیر یادگیری کودک را زیباتر کند. این کتاب ها کودکان را به کاوش و تفکر تشویق کرده و پایه‌گذار رشد شناختی و عاطفی سالم در آن‌ها می‌شوند. این نوع کتاب‌ها، همراه با ایجاد فضایی امن و محبت‌آمیز در خانه، زمینه ساز رشد بهتر و موثرتر خردسالان و قدم گذاشتن به مرحله بعدی زندگی خود و ورود به مدرسه خواهد شد. بهترین راه این است که والدین با اشتیاق این کتاب‌ها را بخوانند و همراه با کودک به کشف جهان بپردازند.
در دوره آموزشی ۳۶۵ کتاب خردسالی کتاب‌هایی که به شکل‌گیری دلبستگی ایمن و حفظ آن و تقویت روحیه اکتشاف کمک کند، پرداخته ایم. در این دوره ابتدا کمی بیشتر با رویکرد دلبستگی محور به فرزندپروری آشنا می‌شوید و همچنین فعالیت‌های تعاملی مرتبط با کتاب‌ها و تقویت رابطه والد فرزندی را فرا می‌گیرید.
دیدگاهتان را بنویسید